Hoe emoties leerprestaties beïnvloeden

Dank voor alle reacties op mijn vorige blog over motivatie! Boeiend om via email / Linkedin door te praten en te zien wat iedereen bezig houdt. Vorige keer heb ik het gehad over hoe gewenst leergedrag samenhangt met motivatie, attitude en een trigger. In deze blog ga ik dieper in op het begrip ‘motivatie’ en met name op het effect van emoties op motivatie. Ik start met een stukje theorie en daarna mijn ervaringen.

Dat emoties een belangrijke rol spelen bij de motivatie, het leren en de prestaties van leerlingen en studenten is aangetoond door Schutz & Pekrun (2007)[1]. Emoties die samenhangen met een onderwijssituatie noemen zij leergerelateerde emoties: emoties voor, tijdens of na de leersituatie.

Zij maken ten eerste onderscheid tussen positieve en negatieve emoties. Daarna stellen zij dat een positieve of negatieve emotie activerend of deactiverend kan zijn. Dit levert het volgende onderscheid op:

1. Positief activerende emoties zoals vreugde, hoop en trots
2. Negatief activerende emoties zoals boosheid, angst en schaamte
3. Negatief deactiverende emoties zoals hopeloosheid en verveling
4. Positieve deactiverende zoals opluchting

De kunst is door je eigen gedrag de emoties van de student zo te beïnvloeden, dat hij een activerende emotie ervaart. Pekrun onderscheidt twee bronnen die emoties kunnen sturen: persoonlijke bronnen en omgevingsbronnen. Persoonlijke bronnen gaat over de gepercipieerde controle door de student en de waardering die hij voelt of verwacht voor het resultaat van de leeractiviteit. Gemakshalve zou je kunnen zeggen dat bij de omgevingsbronnen de interactie met de docent en de onderwijsondersteuners een grote rol speelt en hier als docent jouw grootste beïnvloedingsmogelijkheden liggen.

David Rock (2008) biedt een goed, toepasbaar model voor het beïnvloeden van deze emoties binnen het model van Pekrun. Door goed na te denken hoe je je op de volgende vijf domeinen tot de studenten verhoudt, ben je in staat de deactiverende emoties te vermijden en de activerende emoties op te roepen. De vijf domeinen zijn:

• Status (status): de sociale positie ten opzichte van anderen. Het brein beoordeelt een bedreiging van de sociale status (bijvoorbeeld feedback) als sociale pijn en dus als een bedreiging.
• Certainty (zekerheid): Zelfs de kleinste onzekerheid kan tot negatieve emoties leiden; bijvoorbeeld als je niet goed weet wat er van je wordt verwacht bij een opdracht of voor een lessituatie.
• Autonomy (autonomie): mensen moeten het gevoel hebben zelf keuzes te kunnen maken en controle te hebben op de situatie; een gebrek aan (gepercipieerde) controle leidt tot stress en dus vermijding.
• Relatedness (erbij horen): mensen willen het gevoel hebben ergens bij te horen; dat gevoel werkt belonend.
• Fairness (eerlijkheid): dit is het gevoel dat de zaken eerlijk zijn verdeeld; dat je op een eerlijke manier wordt behandeld. Het kleinste (gepercipieerde) gevoel van oneerlijkheid zorgt al voor verwijdering.

En nu?

Een mooi startpunt is je eigen gedrag kritisch onder de loep nemen. Op Google vind je overzichten van positief activerend (belonend, of soms ook ‘groen’ genoemd) en negatief deactiverend (bedreigend, of soms ook ‘rood’ genoemd) gedrag. Ik daag je uit op je gedrag te reflecteren: hoe vaak roep je belonend gedrag op? En bedreigend gedrag?

Het team waar ik in het vorige blog over sprak, stond open voor deze nieuwe ‘bril’. Toen we ermee aan de slag gingen, schrokken we ons een hoedje. Met de beste bedoelingen vertoonden we heel veel bedreigend, rood gedrag! Door kleine woordjes in de feedback (‘weet je wat jij zou moeten doen…”) vertoonden we al onbewust ‘rood’ gedrag. Het gevoel van autonomie en eerlijkheid konden we redelijk makkelijk versterken door werkende studenten een keuze te geven uit bijvoorbeeld twee inhaalmomenten voor een belangrijke les. Zo hebben we op heel veel verschillende punten ingegrepen: kleine biografieën van docenten, met foto, in de studiehandleiding zorgden al dat studenten zich minder onzeker of angstig voelden voor een eerste les etc… Door de bewustwording dat niet gezond verstand maar emoties veel sterker het handelen sturen, waren we in staat met kleine aanpassingen grote veranderingen te realiseren: hogere opkomst in de lessen, meer betrokkenheid bij het onderwijs en betere slagingspercentages.

Ik hoop dat het voorbeeld laat zien dat met gedragsmodellen aan de slag gaan, niet iets is dat je op een achternamiddag doet en waar je direct resultaat van ziet. Het vraagt verdieping in de theorie, de ruimte hebben en ervaren om wijzigingen door te voeren en lef hebben om het anders te durven doen. Net als Pipi Langkous uit de titel: neem een duik, en probeer het!

Studenten motiveren is ingewikkeld, voor complexe vraagstukken zijn geen simpele oplossingen. Bij OAB Dekkers merken we dat er behoefte is aan informatie, training en begeleiding over het motiveren van studenten. Heb jij hier ook interesse in, wil je iets delen of gewoon even sparren: bel, mail of laat hieronder een reactie achter. Ik reageer zeker!

Link naar het onderzoek van Schutz en Pekrun: https://psycnet.apa.org/record/2007-04736-000

[1] , https://psycnet.apa.org/record/2007-04736-000)